Σοβαρά προβλήματα διαπιστώνει στον σχεδιασμό και την υλοποίηση του έργου του λεγόμενου OPEN MALL της Άρτας το Τμήμα Ηπείρου του ΤΕΕ, περιγράφοντας με μελανά χρώματα τις διαστάσεις μιας κεφαλαιώδους παρέμβασης που δεν μελετήθηκε από την αρχή όπως έπρεπε, ούτε άνοιξε στην τοπική κοινωνία για τον απαιτούμενο διάλογο.
Είχε προηγηθεί το Δελτίο Τύπου του Εμπορικού Συλλόγου Άρτας προς την τότε Δημοτική Αρχή με Δήμαρχο τον Χρήστο Τσιρογιάννη. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται ο κ. Τσιρογιάννης δεν δέχθηκε ποτέ να μπει σε διαβούλευση και συζήτηση για τυχόν αλλαγές αλλά και τροποποιήσεις…
Το ΤΕΕ παρεμβαίνει ενόψει και της σημερινής συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Αρταίων, καταγράφοντας τις απόψεις του και προτείνοντας λύσεις για την άρση του αδιεξόδου που εγκλωβίζει εδώ και καιρό την πόλη της Άρτας.
Η ανακοίνωση του ΤΕΕ αναφέρει τα εξής:
Τον τελευταίο καιρό αναπτύχθηκε στην πόλη της Άρτας ένας δημόσιος διάλογος, με αφορμή τον προβληματισμό πλήθους πολιτών και τοπικών φορέων για το αισθητικό αποτέλεσμα, το χρονοδιάγραμμα περαίωσης, την ανάπτυξη του εργοταξίου, τα υλικά κατασκευής, τη χωροθέτηση επιμέρους στοιχείων του έργου και την εν γένει λειτουργικότητα, σκοπιμότητα και εξέλιξη της κατασκευής του “Open Mall”.
Μιας τεχνικής παρέμβασης στον δημόσιο ανοικτό χώρο, αποτέλεσμα μιας καινοτόμας, για την Ελλάδα, δράσης συνεργασίας του Δήμου Αρταίων και του Εμπορικού Συλλόγου Άρτας. Δράση η οποία αποσκοπούσε να αναβαθμίσει τον κεντρικό πεζόδρομο, να ενισχύσει και να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα, να προσδώσει μια ιδιαίτερη, ελκυστική ταυτότητα και μια αυξημένη επισκεψιμότητα και κινητικότητα στο ιστορικό κέντρο του αστικού ιστού του μητροπολιτικού Δήμου.
Ένας από τους ρόλους του Τεχνικού Επιμελητηρίου είναι να “ενημερώνει την κοινή γνώμη με ανακοινώσεις, δημοσιεύσεις, εκδόσεις ή με άλλο πρόσφορο τρόπο, για οποιοδήποτε θέμα της αρμοδιότητάς του, εκλαϊκεύοντας και βοηθώντας στην ευρύτερη κατανόηση των σχετικών θεμάτων και προβλημάτων”.
Με γνώμονα τα παραπάνω και με στόχο την υπεράσπιση του ρόλου του ΤΕΕ ως Τεχνικού Συμβούλου της Πολιτείας και της Κοινωνίας, θα επιχειρήσουμε να εκφράσουμε -κωδικοποιημένα- κάποια θέματα που άπτονται της επιστημονικής γνώσης και επαγγελματικής μας εμπειρίας και αφορούν τη διαδικασία της παραγωγής των δημοσίων έργων, όπως είναι και το εν λόγω έργο.
Εκτιμώντας πως μ’ αυτόν τον τρόπο θα αποσαφηνιστούν ορισμένα από τα ζητήματα που απασχολούν τον δημόσιο διάλογο στην πόλη της Άρτας και θα τεθεί μια βάση εγκυρότητας στη διαμόρφωση άποψης κι ένα πλαίσιο ρεαλισμού στον οδικό χάρτη για την όποια διεκδίκηση μεταβολής/βελτίωσης στοιχείων του έργου.
Θα ξεκινήσουμε, αναπόφευκτα, με κάποιους όρους κατανόησης των διαδικασιών και των εμπλεκόμενων φορέων στην παραγωγή δημοσίων έργων:
- Τα Δημόσια έργα, γενικά, είναι έργα υποδομής, που καλύπτουν βασικές ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, συμβάλλουν στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων, στην αύξηση του εθνικού προϊόντος και γενικά αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του λαού. Ως τέτοια, εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον και η επιτυχής εκτέλεσή τους, αυτονόητα, αφορά όλους μας.
- Τα Δημόσια έργα εκτελούνται στη βάση ενός πλήρους νομοθετικού καθεστώτος, που διέπει την ανάθεση και εκτέλεση Δημοσίων Συμβάσεων, με συμβαλλόμενα μέρη τον εκάστοτε δημόσιο φορέα, που χαρακτηρίζεται ως Κύριος του Έργου (εν προκειμένω ο Δήμος Αρταίων) και την εκάστοτε εργοληπτική επιχείρηση, που χαρακτηρίζεται ως Ανάδοχος κατασκευής (εν προκειμένω η εταιρεία Κατασκευαστική ΙΛΙΣΣΟΣ Α.Τ.Ε.).
- Η Σύμβαση, πέρα από τη γραπτή συμφωνία μεταξύ Κυρίου του Έργου και Αναδόχου, περιλαμβάνει -ως αναπόσπαστο τμήμα- και τα σχέδια, τα τεύχη και τις προδιαγραφές της συγκεκριμένης κατασκευής. Οι όροι της είναι συγκεκριμένοι και δεσμευτικοί για τα δύο αντισυμβαλλόμενα μέρη, με καθορισμένα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του Δήμου και της εργοληπτικής επιχείρησης που απορρέουν από αυτή, τόσο για την υλοποίηση της Σύμβασης, όσο και για την ενδεχόμενη λύση της.
- Η κατασκευή του Δημόσιου έργου -και ιδίως ζητήματα που αφορούν τους όρους της Σύμβασης κατασκευής- εποπτεύονται από την Προϊσταμένη Αρχή (εν προκειμένω την Οικονομική Επιτροπή ή το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αρταίων), ενώ η τεχνική υπηρεσία του Κυρίου του Έργου, που χαρακτηρίζεται ως Διευθύνουσα Υπηρεσία (εν προκειμένω η Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Αρταίων) έχει ως αρμοδιότητα την επίβλεψη (παρακολούθηση, έλεγχο και διοίκηση) των συμβασιοποιημένων εργασιών κατασκευής.
- Η τεχνική λύση που υλοποιείται σήμερα στο κέντρο της πόλης προέκυψε μετά από τη διοργάνωση Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Προσχεδίων από τον Δήμο Αρταίων και την επιλογή της Δημοτικής Αρχής να συνάψει σύμβαση ανάθεσης της πλήρους μελέτης του έργου με το τεχνικό γραφείο της βραβευθείσας αρχιτεκτονικής πρότασης. Έτσι, πέραν της Οικονομικής Επιτροπής ή του Δημοτικού Συμβουλίου και της Δ/νσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου, συμμετοχή αποφασιστικού χαρακτήρα στην εποπτεία κατασκευής του έργου και στις όποιες τροποποιήσεις/μεταβολές υλοποίησης της μελέτης του, έχει και ο βραβευμένος αρχιτέκτονας μελετητής.
- Το εν λόγω έργο μελετήθηκε συνολικά και υλοποιήθηκε τμηματικά, επιμερισμένο σε δύο ξεχωριστές εργολαβίες με διαφορετικούς φορείς χρηματοδότησης. Το έργο “Ανοικτό Κέντρο Εμπορίου”, το οποίο έχει ολοκληρωθεί, κυρίως με κονδύλια του ΕΤΠΑ και το έργο “Ανάπλαση και ανάδειξη του κεντρικού ιστού της πόλης της Άρτας” κατασκευάζεται κυρίως με κονδύλια του ΠΔΕ του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Η ένταξη των δύο έργων στα συγκεκριμένα προγράμματα χρηματοδότησης έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, τόσο όσον αφορά την υλοποίηση των στοιχείων των μελετών, όσο και το είδος και το ύψος των δαπανών, όπως αυτά αποτυπώνονταν στις υποβληθείσες από τον Δήμο Αρταίων προτάσεις ένταξης.
Έτσι, οποιαδήποτε μεταβολή στοιχείων, χαρακτηριστικών ή/και ποσοτήτων των δύο συγχρηματοδοτούμενων εν εξελίξει έργων (λ.χ. παράταιροι όγκοι, χωροθέτηση επιμέρους στοιχείων του έργου, υλικά κατασκευής κ.ο.κ.) υπόκειται στην αξιολόγηση και υποχρεωτική συναίνεση των Διαχειριστικών Αρχών των προγραμμάτων χρηματοδότησης.
- Το τμήμα του συνολικού έργου που αφορά στην τροποποίηση των όψεων των επιχειρήσεων που επέλεξαν να ενταχθούν στο Open Mall δεν εμπεριέχεται στις εν εξελίξει εργολαβίες. Επίκειται διαγωνισμός ανάδειξης αναδόχου, που θα υλοποιήσει τις εν λόγω παρεμβάσεις.
- Η θετική ή αρνητική αξιολόγηση της αισθητικής μιας κατασκευής δεν συνιστά μετρήσιμο τεχνικό θέμα.
- Εκτεταμένη και ουσιαστική διαβούλευση για το συγκεκριμένο έργο δεν πραγματοποιήθηκε. Αυτό συνιστά πολύ σοβαρό έλλειμμα για την παραγωγή έργου τέτοιας σημασίας, που επηρεάζει και μεταβάλλει την εικόνα και τα λειτουργικά χαρακτηριστικά σε μια πολύ μεγάλη έκταση στο ιστορικό κέντρο της πόλης, το οποίο φιλοξενεί μικτές χρήσεις. Έτσι, το εν λόγω έργο πέρα από τη λειτουργική αναβάθμιση και την αισθητική του δημόσιου χώρου αφορά και την επαγγελματική λειτουργία των επιχειρηματιών και την κοινωνική καθημερινότητα των κατοίκων. Ο χωρικός σχεδιασμός για τέτοιου είδους έργα οφείλει να είναι συμμετοχικός και η διαβούλευση εξαντλητική, ούτως ώστε να προλαμβάνονται καταστάσεις όπως οι σημερινές, όπου εκ των υστέρων διατυπώνονται διαφωνίες, εγείρονται αντιδράσεις και οι επιπτώσεις κρίνονται με βάση τα “δείγματα γραφής” του ήδη κατασκευασμένου τμήματος του έργου.
- Η αναγκαιότητα ανακατασκευής του παλαιωμένου φθαρμένου πεζοδρόμου του αστικού κέντρου ήταν δεδομένη. Ομοίως και η αντικατάσταση φθαρμένων τμημάτων των υποκείμενων δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης ομβρίων.
Όπως δεδομένη είναι και η αίσθηση που προκαλείται στον περιπατητή για -κατά περίπτωση- δυσχέρεια στην προσβασιμότητα (κατά τη διάρκεια των εργασιών κατασκευής) η οποία απαιτεί διαρκή επιμέλεια ώστε να μειωθεί, ανοιχτά εργοταξιακά μέτωπα σε διάφορα σημεία της πόλης (όπου προφανώς απαιτείται πιστή τήρηση των προβλεπόμενων στο ΣΑΥ-ΦΑΥ μέτρων ασφαλείας), καθώς και κατασκευές εκτός κλίμακας με μονομερή -ως προς τον κεντρικό άξονα του πεζόδρομου- και πυκνή χωροθέτηση πέτρινων όγκων (ο προβληματισμός αφορά τις κατασκευές που θα χρησιμοποιούνται ως ζαρντινιέρες, παγκάκια και κάδοι απορριμμάτων). Αντίστοιχο προβληματισμό προκαλεί η επιλογή της θέσης όδευσης τυφλών εκατέρωθεν της κεντρικής ράγας υποδοχής ομβρίων υδάτων, η οπτική μείωση παρουσίας πρασίνου (με την φύτευση αιωνόβιων δένδρων μέσα σε ζαρντινιέρες αντί του εδάφους) η έλλειψη φωτιστικών σωμάτων στην πρόταση ανάπλασης και η έλλειψη εκτεταμένων μέτρων προστασίας υποτυπώδης.
- Το Δημόσιο Έργο ασφαλώς δεν κατασκευάζεται με στόχο απλά να κατασκευαστεί και να απορροφήσει τα διαθέσιμα κατά περίπτωση κονδύλια. Πρέπει να αποτελεί τμήμα υλοποίησης ενός ολοκληρωμένου αναπτυξιακού σχεδιασμού του δημόσιου φορέα, να εξυπηρετεί τη βελτίωση των υποδομών και την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών. Σε αντιδιαστολή με το Ιδιωτικό, το Δημόσιο έργο χρησιμοποιείται από το κοινωνικό σύνολο και στοχεύει να έχει ως ωφελούμενους όλους τους χρήστες του. Από τη στιγμή που υπάρχει έντονη αρνητική κριτική από μεγάλο αριθμό χρηστών του έργου, ο Κύριος του Έργου οφείλει να σταθμίσει την κριτική τους, κι αν την αξιολογήσει ως εύλογη, να επανεξετάσει τους σχεδιασμούς του και να διερευνήσει τις δυνατότητες θεραπείας.
- Μεταβολή/τροποποίηση του φυσικού αντικειμένου των έργων σήμερα είναι εφικτή, δίχως να υπάρχουν από την πλευρά του Κυρίου του Έργου οι απόλυτοι βαθμοί ελευθερίας, καθώς τα έργα είναι συμβασιοποιημένα και συγχρηματοδοτούμενα, οι εργολαβίες τους είναι σε εξέλιξη και οι μελέτες τους αποτελούν προϊόντα σύμβασης του Δήμου με το βραβευθέν αρχιτεκτονικό γραφείο. Έτσι, οι όποιες αλλαγές προϋποθέτουν τη σύμφωνη γνώμη του Δήμου Αρταίων, του βραβευμένου μελετητή και των αντίστοιχων Διαχειριστικών Αρχών, με τις ανάλογες επιβαρύνσεις -φυσικά- σε χρόνο και χρήμα.
