Αλλαγές στο εκλογικό σύστημα που αφορούν την αυτοδιοίκηση προωθεί η κυβέρνηση της ΝΔ. Πολλοί θεωρούν ότι αποτελεί ένα… πρόκριμα για τροποποιήσεις σε επόμενο στάδιο και στο σύστημα και σε εθνικό επίπεδο.

Αλλοι, και όχι λίγοι, κρίνουν ότι το… πάθημα του εκλεκτού της στο Δήμο Αθηναίων, του πρώην δημάρχου Κώστα Μπακογιάννη, που έχασε από τον Χάρη Δούκα, επιτάχυνε τις διαδικασίες για να φέρει ο υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος σχέδιο νέου συστήματος εκλογής δημάρχων και περιφερειαρχών. Πάντως, φαίνεται να έχουν προσχωρήσει σε αυτή την άποψη, υπό προϋποθέσεις, και αυτοδιοικητικές δυνάμεις που πρόσκεινται στο ΠΑΣΟΚ.

Το κύριο στοιχείο των προωθούμενων ρυθμίσεων είναι ότι οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές της χώρας θα εκλέγονται σε έναν και μόνο γύρο. Η προτεινόμενη αλλαγή του εκλογικού συστήματος προβάλλεται από το Μαξίμου ως λύση αφ΄ενός στη μειωμένη συμμετοχή των εκλογέων στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών και, αφ’ ετέρου στο σημαντικό κόστος διενέργειας του δεύτερου γύρου.

Το σχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών προβλέπει ότι ο /η εκλογέας θα έχει τη δυνατότητα επιλογής και δεύτερου συνδυασμού, στο ίδιο ψηφοδέλτιο. Σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το 50% + 1 ψήφο επί των έγκυρων ψήφων της πρώτης επιλογής, οι δύο πρώτοι σε ψήφους συνδυασμοί προκρίνονται στη δεύτερη φάση καταμέτρησης. Οι δεύτερες ψήφοι (δεύτερη επιλογή) των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που μένουν εκτός της δεύτερης φάσης προστίθενται στις ψήφους των δύο πρώτων συνδυασμών. Επιτυχών συνδυασμός θα ανακηρύσσεται όποιος έχει συγκεντρώσει

– κατά την πρώτη φάση, το 50% + 1 ψήφο επί των εγκύρων της πρώτης επιλογής ή

-κατά τη δεύτερη φάση, τις περισσότερες ψήφους μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι δεύτερες ψήφοι των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που αποκλείστηκαν από τη δεύτερη φάση.

Οι προτάσεις αυτές έχουν δοθεί ήδη από τον υπουργό Εσωτερικών Θόδωρο Λιβάνιο στην Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), στο πλαίσιο του ετήσιου συνεδρίου της που διεξάγεται στη Ρόδο (Πέμπτη 7 έως και το Σάββατο 9 Νοεμβρίου 2024).

Είναι στο πλαίσιο των ρυθμίσεων που προωθούνται από την κυβέρνηση της ΝΔ για τη σύνταξη του νέου Ενιαίου Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης και αποτελούν βάση για διάλογου με τα αυτοδιοικητικά συλλογικά όργανα.

Πρόκειται για αλλαγές σε δυο επίπεδα αφ΄ενός στις εκλογές της αυτοδιοίκησης και αφ΄ετέρου στο σύστημα διακυβέρνησης, την καταστατική θέση αιρετών, την εποπτεία, τις αρμοδιότητες και την οικονομική διαχείριση των ΟΤΑ.

Αναλυτικότερα, είναι οι εξής:

Α. Αλλαγές στην εκλογική διαδικασία για τις αυτοδιοικητικές αρχές

1. Εκλογή δημοτικών και περιφερειακών αρχών σε έναν και μόνο γύρο

Οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές της χώρας θα εκλέγονται σε έναν και μόνο γύρο. Ο εκλογέας θα έχει τη δυνατότητα επιλογής και δεύτερου συνδυασμού, στο ίδιο ψηφοδέλτιο. Σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το 50% + 1 ψήφο επί των έγκυρων ψήφων της πρώτης επιλογής, οι δύο πρώτοι σε ψήφους συνδυασμοί προκρίνονται στη δεύτερη φάση καταμέτρησης. Οι δεύτερες ψήφοι (δεύτερη επιλογή) των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που μένουν εκτός της δεύτερης φάσης προστίθενται στις ψήφους των δύο πρώτων συνδυασμών.

Επιτυχών συνδυασμός θα ανακηρύσσεται όποιος έχει συγκεντρώσει α) κατά την πρώτη φάση, το 50% + 1 ψήφο επί των εγκύρων της πρώτης επιλογής ή β) κατά τη δεύτερη φάση, τις περισσότερες ψήφους μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι δεύτερες ψήφοι των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που αποκλείστηκαν από τη δεύτερη φάση.

2. Προαιρετική ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εκλογές Δήμων και Περιφερειών

Εισάγεται στα χνάρια της επιστολικής ψήφου των ευρωεκλογών, η δυνατότητα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για τις αυτοδιοικητικές εκλογές για όποιον εκλογέα το επιθυμεί, διατηρώντας παράλληλα την κλασική ψηφοφορία με φυσική παρουσία.

3. Κήρυξη πρόωρων εκλογών, εντός των 3 πρώτων ετών της πενταετούς θητείας, για το υπόλοιπο της θητείας, εφόσον συμφωνούν τα 4/5 τουσυνολικού αριθμού των μελών του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου και ο δήμαρχος ή περιφερειάρχης αντίστοιχα.

Επιδιώκεται να αντιμετωπιστούν καταστάσεις «ακυβενρησίας», που κατά την κυβέρνηση, συνδέονται με περιπτώσεις ανεξαρτητοποίησης δημοτικών συμβούλων.

4. Ορισμός επιπλέον υποψηφίων συμβούλων χωρίς σταυρό προτίμησης

Κάθε συνδυασμός θα μπορεί να ορίσει επιπλέον υποψηφίους έως:

• 1 υποψήφιο σε συμβούλια με έως 19 μέλη
• 2 υποψηφίους σε συμβούλια με 25 έως 39 μέλη
• 3 υποψηφίους σε συμβούλια με 43 μέλη

Οι υποψήφιοι αυτοί εκλέγονται μόνο αν ο συνδυασμός τους ανακηρυχθεί νικητής των εκλογών. Στόχος είναι η προσέλκυση ικανών επιστημόνων και υποψηφίων εγνωσμένου κύρους.

5. Δημιουργία ποσόστωσης για τη συμμετοχή υποψηφίων ηλικίας έως 30 ετών στους αυτοδιοικητικούς συνδυασμούς. Στόχος η ενίσχυση της νεανικής συμμετοχής στη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων.

6. Κατάργηση της δυνατότητας απόσπασης αιρετών δημοσίων υπαλλήλων λόγω εκλογής

Η κυβέρνηση εμφανίζει ότι έτσι θα αποτραπεί η εργαλειοποίηση ως όχημα αποσπάσεων, που οδηγεί σε αποδυνάμωση στελέχωσης δημόσιων υπηρεσιών.

7. Μείωση του αριθμού των υποψηφίων συμβούλων σε έως 50% επιπλέον των θέσεων, αντί 150% που ισχύει σήμερα . Με τη μείωση του συγκεκριμένου ποσοστού, ένας συνδυασμός δημοτικών εκλογών σε ένα συμβούλιο 31 μελών, αντί για έως 78 υποψηφίους, που μπορούσε να είχε το 2023, θα έχει 47.

8. Εκλογή των δημοτικών συμβούλων ενιαία στο σύνολο του δήμου και όχι ανά δημοτική ενότητα

9. Ενιαίο παράβολο συνδυασμού. Το ύψος του παραβόλου θα είναι ανάλογο με τον πληθυσμό του δήμου ή της περιφέρειας.

10. Διεξαγωγή των εκλογών την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου, με στόχο να μειωθεί το χρονικό διάστημα από τη διεξαγωγή των εκλογών μέχρι την ανάληψη καθηκόντων από τις νέες αρχές, και να αποφευχθεί «το ενδεχόμενο κενό εξουσίας».

Β. Αλλαγές στο σύστημα διακυβέρνησης, την καταστατική θέση αιρετών, την εποπτεία, τις αρμοδιότητες και την οικονομική διαχείριση των ΟΤΑ

1. Υποχρεωτική δημόσια διαβούλευση για όλες τις κανονιστικές πράξεις πριν εισαχθούν στο δημοτικό / περιφερειακό συμβούλιο.

2. Αποκλειστικά ηλεκτρονικά τοπικά δημοψηφίσματα για θέματα αρμοδιότητας των δήμων.

3. Σύσταση θέσης υπηρεσιακού γραμματέα σε δήμους άνω των 200.000 κατοίκων.

4. Αύξηση της αντιμισθίας δημάρχων και αντιδημάρχων, αναστολή επαγγελματικής δραστηριότητας δημάρχου σε δήμους άνω των 20.000 κατοίκων και υποχρεωτική άδεια για το σύνολο της θητείας.

5. Κατάργηση χωρικής αρμοδιότητας των Ελεγκτών Νομιμότητας. Κάθε πράξη που θα εισέρχεται για έλεγχο νομιμότητας θα κατανέμεται τυχαία σε Ελεγκτή Νομιμότητας άλλης χωρικής αρμοδιότητας. Συντονισμός των 7 Ελεγκτών Νομιμότητας από τον Γενικό Επόπτη Νομιμότητας ΟΤΑ.

6. Επιτάχυνση της έκδοσης αποφάσεων για έλεγχο νομιμότητας εντός 10 ημερών.

7. Διατήρηση του Δημοτικού Τέλους για την κάλυψη ανταποδοτικών υπηρεσιών και καθιέρωση Τέλους Τοπικής Ανάπτυξης, με την ενσωμάτωση σε αυτό του Δημοτικού Φόρου και του Τέλους Ακίνητης Περιουσίας. Το ΤΤΑ θα καθορίζεται ελεύθερα από τους δήμους και θα αξιοποιείται για την κάλυψη πάσης φύσης δαπανών και επενδυτικών δραστηριοτήτων.

8. Επαναφορά του προληπτικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου για εντάλματα άνω των 15.000 ευρώ.

9. Σύσταση Κέντρου Διαχείρισης Δημοτικών Εσόδων υπό την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας, στο οποίο θα αναρτώνται κάθε είδους βεβαιωμένες οφειλές προς δήμους. Το Κέντρο αυτό θα είναι η διεπαφή της Αυτοδιοίκησης με ΑΑΔΕ, ΕΦΚΑ και όλα τα απαραίτητα Μητρώα του Ελληνικού Δημοσίου, ενώ θα παρέχει τη δυνατότητα ηλεκτρονικών πληρωμών των οφειλών, οι οποίες θα αποδίδονται άμεσα στους Δήμους, χωρίς να καταργηθεί η δυνατότητα πληρωμών απευθείας στους Δήμους.

10. Ανακατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμων, Περιφερειών, Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και Κεντρικού Κράτους με 3 κριτήρια που είναι «τοπικός, περιφερειακός ή εθνικός χαρακτήρας της αρμοδιότητας, ποιος μπορεί να την ασκήσει αποτελεσματικότερα προς όφελος των πολιτών, τεκμήριο αρμοδιότητας κατά δέσμη πολιτικής».