Ξέρω ότι τον τελευταίο καιρό όλες μου οι αναρτήσεις κινούνται γύρω από την καταγραφή των εθίμων και τις Απόκριες.

Αλλά παρακολουθώντας από πιο κοντά το θέμα αυτό για χάρη της ομιλίας μου στο επιμελητήριο Άρτας στις 16 Μαρτίου, έπεσα πάνω σε ένα θέμα ουσίας που έχει βαθιές ρίζες και είναι πολυπλόκαμο. Κι επειδή ως άνθρωπος δεν μπορώ να αντιμετωπίζω τίποτα επιφανειακά, γι’ αυτό κι επιχείρησα να σκάψω λίγο, κάτω από την επιφάνεια.

Πρέπει να μιλήσω για τα λαϊκά δρώμενα και τα αποκριάτικα έθιμα. Πώς θέλω να τα αντιμετωπίσω; Να πάρω περιοδικά και να αντιγράψω προηγούμενα άρθρα; Να παραθέσω αυτολεξεί το πώς γιορτάζονταν οι απόκριες παλιά; Τι θα έχω καταφέρει πέρα από το να επαναλάβω χιλιοειπωμένα λόγια, πολλά από τα οποία είναι καταχωρημένα με ανακρίβειες και λάθη; Ως γνωστόν 10.000 επαναλήψεις μάς κάνουν μία αλήθεια!

Μελετώντας και ψάχνοντας βρέθηκα μπροστά στο Γαϊτανάκι της Γραμμενίτσας. Θες διαισθητικά, θες επειδή με τα χρόνια και την εμπειρία απέκτησα την ικανότητα να διακρίνω τα γνήσια από τα ιμιτασιόν κατάλαβα τη διαφορά που έχει η παράδοση που έμεινε ζωντανή μέσα στον χρόνο, από την ψεύτικη αντιγραφή της. Ακόμη κι αν ένα έθιμο πάψει για χρόνια και σιγήσει, αν η ψυχή, το ήθος που το υπηρετούσε μείνει ζωντανό, το έθιμο ξαναζωντανεύει. Αν όμως κάτι δεν υπήρχε ποτέ και πάω να το κατασκευάσω, τότε θα φτιάξω το πολύ πολύ, μια κακή απομίμηση.

Οι μασκαράδες της Γραμμενίτσας περιμένουν τις Απόκριες για να υπηρετήσουν μια ιερή υποχρέωση. Συμμετέχουν όλοι, στη γύρα, στο Γαϊτανάκι, στον λιποθυμιάρικο χορό της νύφης. Ντύνονται όπως παλιά. Οι μάσκες τους είναι φτιαγμένες από τα πέτρινα καλούπια του Λάκη Παπαδημητρίου. Οι ηλικιωμένες γυναίκες κόβουν τις πλεξούδες τους, τα μαλλιά τους και τις δίνουν στα παιδιά που ντύνονται Νύφες. Θέλουν όλοι να συμμετέχουν, να περάσουν από το σπίτι τους οι Γενίτσαροι και η Νύφη, ο Αράπης κι ο Καρνάβαλος. Φτιάχνουν γλυκά, φαγητά, βγάζουν κρασί και τσίπουρο, να τους κεράσουν.

Το κοντάρι το κρατούν μασκαράδες που είναι οι καρνάβαλοι, είναι καμπούρηδες, σακατεμένοι από τα βουρδούλια του Αράπη. Συμβολίζουν τον ελληνικό λαό. Ο Αράπης είναι ο Οθωμανός που ρίχνει βουρδουλιές στον Καρνάβαλο και εποπτεύει γύρω γύρω. Πριν το γαϊτανάκι περνούν από την εκκλησία κι ανάβουν ένα κερί σαν να ντύνουν το έθιμο με ιερότητα, με κατάνυξη. Στο δρώμενο ο Καρνάβαλος ( η Ελλάδα) καταφέρνει να νικήσει τον Τούρκο, ξεσηκώνεται επαναστατεί. Μην ξεχνάμε ότι οι Αρτινοί ζήτησαν ως προνόμιο για την παράδοσή τους στους Τούρκους, το δικαίωμα να κρατήσουν τα αποκριάτικα έθιμά τους. Μέσα από αυτά νικούσαν κάθε χρόνο τον Αράπη και ζούσαν στιγμές εξανάστασης μέσα τους.

Είδα σημάδια στα χέρια των ανδρών που παίρνουν μέρος κάθε χρόνο στο Γαϊτανάκι. Ρώτησα πώς έγιναν και μου είπαν πως όταν τυχαίνει να βρέχει τη μέρα που βγάζουν το γαϊτανάκι, οι κορδέλες βαραίνουν στο χέρι. Κορδέλες 7,5 μέτρα που τις πλέκουν σφιχτά και ενώνονται όλοι γύρω από το κοντάρι, πριν τις ξεπλέξουν. Την τελευταία Κυριακή τραβούν τις κορδέλες και τις κόβουν. Μοιράζουν τα κομμάτια σε όλους για την καλοχρονιά.

Όταν υπηρετείς ένα έθιμο που ξέρεις τι συμβολίζει και δέχεσαι να το τιμήσεις, το νιώθεις κομμάτι της ψυχής σου, τότε δεν βαριέσαι να το κάνεις, να το οργανώσεις ξανά και ξανά και ξανά.

Δεν είσαι μασκαράς που ντύνεται κάθε χρόνο για το πάρτι. Είσαι προσκυνητής που κάθε χρόνο δίνεις το “παρών” στον τόπο σου. Έτσι συναντιέσαι με όσους έφυγαν κι όσους έρχονται.

Συναντιέσαι με το παιδί που υπήρξες και τον άντρα που έγινες.

Σ’ έναν κόσμο χωρίς ταυτότητα, χωρίς στόχο που κινείται πίσω από το περιστασιακό, αυτό το βάρος των πραγμάτων, σε διακρίνει.

Είναι η μέθεξη που υπάρχει μόνο σε ό,τι έχει ψυχή μέσα του.

Για μία ομιλία μισής ώρας έχω κλείσει ήδη έρευνα 80 ωρών

φωτογραφίες από fb – ΦΟΑ